سازمان برنامه و بودجه؛ از شورا تا وزارتخانه
سازمان برنامه و بودجه که کار خود را از هسته شورای اقتصاد آغاز کرد، تاریخچه ای پرفراز و فرود داشته است؛ گاهی در قالب وزارتخانه فعالیت داشته و زمانی هم به معاونت های مجزا مبدل شده است.
آیا سازمان برنامه و بودجه همان سازمانی است که امروز آن را می بینیم یا در طول تاریخچه اش فراز و فرود هایی بسیار رخ داده است؟ اصلا زمزمه های ایجاد چنین سازمانی از چه سالی شروع شد؟ اگر به تاریخچه چنین سازمانی بنگریم در ابتدای تاسیس، به عنوان «شورای اقتصاد» در سال 1316 بر می خوریم. حدود هشتاد سال پیش به منظور هماهنگ ساختن فعالیت های عمرانی و لزوم تهیه برنامه هایی جهت رشد اقتصادی و اجتماعی کشور شورای اقتصادی تشکیل شد. در 17 فروردین سال 1325 بود که به موجب تصویب نامه هیات وزیران مجمعی به نام «هیات تهیه نقشه اصلاحی و عمرانی کشور» تشکیل شد. هیات دولت پس از دریافت گزارشات ارائه شده از سوی این مجمع، در مرداد ماه سال 1325 تصویب کرد تشکل جدیدی به نام «هیات عالی برنامه» تشکیل شود تا به برنامه های ارائه شده از سوی وزارتخانه ها رسیدگی کند. هیات عالی برنامه در سال 1327 لایحه قانون برنامه هفت ساله عمرانی کشور را تهیه و به مجلس وقت ارائه کرد.
پیشنهاد هیات عالی برنامه در لایحه قانون برنامه هفت ساله عمرانی
در این لایحه برای نخستین بار با توجه به لزوم جلوگیری از ایجاد اصطکاک بین سازمان هایی که عملیات مشابه انجام می دهند از سویی و لزوم تحول اقتصادی کشور از سوی دیگر پیشنهاد شد؛ اجرای برنامه از طریق همکاری بین دوایر دولتی و سازمان های وابسته به دولت و نیز سازمانی خاص به نام سازمان برنامه انجام گیرد. به این ترتیب در شهریور ماه 1327 اداره ای به نام اداره دفتر کل برنامه تاسیس شد که بعدا این اداره، سازمان موقت برنامه نامیده شد. در نهایت طبق قانون برنامه عمرانی ایران، مصوب 26 بهمن 1327 سازمان برنامه به وجود آمد. تهیه برنامه تفصیلی و امکان سنجی اجرای طرح ها از تکالیفی بود که در برنامه اول برای سازمان جدید پیش بینی شده بود.
مهم ترین تحولات نظام برنامه ریزی در برنامه سوم عمرانی
نظام برنامه ریزی در برنامه سوم عمرانی تحولاتی اساسی یافت که یکی از مهم ترین آنها این بود که دستگاه های اجرایی و وزارتخانه ها به طور مستقیم وارد فرآیند برنامه ریزی شدند. در مراحل اول، چارجوب کلی برنامه شامل هدف های کلان و تخصیص بخشی اعتبارات از جانب معاونت اقتصادی سازمان برنامه تعیین و در مرحله بعدی برنامه های اجرایی بخش ها در کمیته های بخشی تهیه شد. کمیته های مزبور متشکل از نمایندگانی از معاونت اقتصادی سازمان برنامه و دستگاه های اجرایی ذی ربط بود. هدف از تشکیل این کمیته ها علاوه بر تسهیل فرآیند برنامه ریزی بخشی، گسترش و تعمیم مفاهیم برنامه ریزی در سطح وزارتخانه ها بود. همچنین سازمان برنامه از حالت اجرایی خارج و اجرای طرح های عمرانی به دستگاه ها و وزارتخانه ها محول شد. سازمان فقط اجرای طرح هایی را که در برنامه دوم بر عهده داشت، ادامه داد.
یکی دیگر از تحولات نظام برنامه ریزی در برنامه سوم عمرانی این بود که هیات نظارت و شورای عالی حذف شد و جای آن را هیات عالی برنامه و هیات حسابرسی گرفت ضمن اینکه معاونت طرح ها و برنامه در سازمان برنامه که مهم ترین وظیفه آن تهیه گزارش اقتصادی و ارزیابی طرح های در دست اجرا و سنجش اقتصادی آنها بود، ایجاد شد.
دیگر تحولی که می توان از آن یاد کرد این است که سازمان برنامه موظف شد در پایان شهریورماه هر سال گزارش اقتصادی سال جاری و نیز پیش بینی سال آینده را تهیه و به هیات عالی برنامه ارایه کند. بدین ترتیب با تصویب قانون برنامه و بودجه در 15 اسفند 1351، سازمان برنامه به دلیل انتقال وظیفه تهیه و تدوین تمامی بودجه به آن، «سازمان برنامه و بودجه» نامیده شد.
وظایف و اختیارات سازمان برنامه و بودجه
سازمان برنامه و بودجه ای که در سال 1351 تشکیل شد در زمینه برنامه ریزی، تنظیم بودجه و نظارت وظایف و اختیاراتی داشت که انجام مطالعات و بررسی های اقتصادی و اجتماعی به منظور برنامه ریزی و تنظیم بودجه و تهیه گزارش های اقتصادی و اجتماعی، تهیه برنامه درازمدت با تبادل نظر با دستگاه های اجرایی و تسلیم آن به شورای اقتصاد و نیز تهیه برنامه عمرانی پنج ساله طبق فصل چهارم این قانون از وظایف و اختیارات سازمان جدید بود.
پیشنهاد خط مشی ها و سیاست های مربوط به بودجه کل کشور به شورای اقتصاد، تهیه و تنظیم بودجه کل کشور، نظارت مستمر بر اجرای برنامه ها و پیشرفت سالانه آنها طبق مفاد فصل نهم این قانون و هماهنگ کردن روش ها و برنامه های آماری کشور هم در زمره وظایف و اختیارات سازمان برنامه و بودجه تعیین شد. سازمان برنامه و بودجه، کارآیی و عملکرد در دستگاه های اجرایی کشوری و گزارش آن به نخست وزیر و نیز گزارش ها و مسائلی که باید در شورای اقتصاد مطرح شود مورد بررسی قرار می داد.
سوال اینجاست که آیا سازمان برنامه و بودجه به همین منوال یا حداقل با همین عنوان به کار خود ادامه داد؟ پاسخ این سوال «خیر» است؛ چرا که براساس مصوبه هشتاد و ششمین جلسه شورای اداری در تاریخ 11 اسفند سال 1378 به منظور تحقق مطلوب وظایف و اختیارات رئیس جمهوری موضوع اصل 126 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و تامین یکپارچگی در مدیریت کلان و فراهم کردن زمینه تحقق مطلوب برنامه توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشور با ادغام دو سازمان برنامه و بودجه، و امور اداری و استخدامی کشور، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تشکیل شد و فعالیت های خود را از تیر ماه سال 1379 آغاز کرد.
وقتی سازمان به معاونت ریاست جمهوری تبدیل می شود
این سازمان در برهه ای از تاریخ فعالیتش به معاونت نهاد ریاست جمهوری نیز تبدیل شد. ماجرا از این قرار بود در سال 1386 شورای عالی اداری در یکصد و سی و سومین جلسه خود، در راستای تحقق چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 و سیاست های کلی نظام و برنامه چهارم توسعه و به منظور حسن اجرای اصول 60، 124 و 126 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اجرای مفاد ماده 154 برنامه چهارم توسعه مصوبه ای داشت دال بر اینکه معاونت نظارت و هماهنگی بر سیاست های اقتصادی و علمی معاون اول رئیس جمهوری، معاونت هماهنگی و نظارت راهبردی نهاد ریاست جمهوری، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و موسسات وابسته آن با تمام وظایف و اختیارات و مسوولیت ها و دارایی و تعهدات و اعتبارات و امکانات و نیروی انسانی، ادغام شوند و با عنوان دو معاونت به نام های «معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور» و «معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور» فعالیت خود را شروع کردند.
برهه احیای برنامه و بودجه
شورای عالی اداری در یکصد و شصت و هشتمین جلسه ای که در تاریخ 12 آذر 93 تشکیل داد به منظور ایجاد وحدت مدیریت و انسجام و یکپارچه سازی ساختار سازمانی لازم در اجرای اصول 126 و 124 قانون اساسی جمهوری اسلامی با احیاء و تشکیل سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و استان ها موافقت کرد. این شورا در یکصد و هفتاد و ششمین جلسه اش که روز دوم مرداد ماه 1395 برگزار شد با توجه به اختیارات اصل 126 قانون اساسی، به منظور سازماندهی و انسجام بخشی به ماموریت ها و وظایف مربوط به حوزه های امور اداری و استخدامی و برنامه و بودجه تصویب کرد که وظایف رییس جمهوری در امور برنامه و بودجه، در قالب سازمان برنامه و بودجه کشور از جانب «معاون رییس جمهور و رییس سازمان برنامه و بودجه کشور» اداره شود.
اهم وظایف سازمان برنامه و بودجه
از اهم وظایف سازمان برنامه و بودجه می توان به مواردی نظیر انجام مطالعات و بررسی های اقتصادی - اجتماعی و پیش بینی منابع کشور به منظور تهیه و تنظیم سیاست ها و برنامه های بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت و همچنین بودجه های سالانه، مطالعه، بررسی و انجام امور مربوط به برنامه ریزی در چارچوب نظام برنامه ریزی کشور و پیشنهاد خط مشی ها و سیاست های مربوط به بودجه کل کشور به شورای اقتصاد اشاره کرد.
تخصیص منابع کشور برای فعالیت های جاری و عملیات عمرانی در چارچوب برنامه ها و سیاست های توسعه کشور ، نظارت مستمر بر اجرای برنامه ها و پیشرفت سالانه آنها، تعیین ضوابط اقتصادی، اجتماعی، فنی، و مالی به منظور ارزیابی فعالیت های انجام شده در دستگاه های اجرایی، ارزشیابی کارآیی و عملکرد دستگاه های اجرایی کشور و گزارش آن به رئیس جمهوری و تشخیص صلاحیت و طبقه بندی مهندسان مشاور و پیمانکاران و ارزیابی مداوم فعالیت های آنها از دیگر وظایف این سازمان به شمار می آید. دو وظیفه دیگر سازمان، تعیین معیارها، ضوابط و تنظیم اصول کلی و شرایط عمومی قراردادهای مربوط به طرح های عمرانی و مشخص کردن وام ها و اعتبارات خارجی مورد نیاز برای برنامه ها و طرح ها (مادە 25 قانون برنامه و بودجه) است.
چه کسانی بر کرسی ریاست سازمان برنامه و بودجه تکیه زدند
ابوالحسن ابتهاج، صفی اصفیا، مهدی سمیعی، خداداد میرزا فرمانفرمائیان، عبدالمجید مجیدی، حسین کاظم زاده، علی هزاره، محمد یگانه، منوچهر آگاه، مرتضی صالحی، خسرو هدایت و احمد آرامش به ترتیب روسای پیش از انقلاب سازمان برنامه و بودجه بودند.
اما در دورن پس از انقلاب به ترتیب علی اکبر معین فر، عزت الله سحابی، موسی خیر، محمد تقی بانکی، مسعود روغنی زنجانی، حمید میرزاده، محمد علی نجفی، محمد رضا عارف، محمد ستاری فر، حمیدرضا برادران شرکا، فرهاد رهبر، منصور برقعی، ابراهیم عزیزی، بهروز مرادی و محمدباقر نوبخت ریاست این سازمان را بر عهده داشتند. در این گزارش، نگاهی کوتاه به روسای سازمان برنامه و بودجه در زمان بعد از انقلاب اسلامی داریم که بدین شرح است:
نخستین رئیس برنامه و بودجه بعد از انقلاب
«علی اکبر معین فر» در سال 1306 در تهران به دنیا آمد. در سال 1326 در آزمون ورودی دانشکده فنی دانشگاه تهران ثبت نام و رشته راه و ساختمان را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. او مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته مهندسی زلزله از دانشگاه واسدا توکیو اخذ کرد. موضوع مهندسی زلزله و اساسا طراحی ساختمان ها در برابر زلزله در کشور، با نام علی اکبر معین فر شروع می شود. وی اساسا به همین دلیل، بنا به درخواست «ابوالحسن بهنیا» که ریاست دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه را بر عهده داشت، به آن سازمان دعوت بکار شد.
ایجاد شبکه شتاب نگاری کشور از خدمات بنیادی معین فر در زمان فعالیت در دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه بود. همچنین معین فر در سازمان برنامه و بودجه شروع کننده بسیاری از آئین نامه ها و دستورالعمل های فنی بود و علاوه بر استاندارد 519 که شاید قدیمی ترین دستورالعمل فنی در صنعت ساختمان ایران باشد، «آئین نامه بتن ایران» در زمان تصدی ایشان در سازمان شروع شد و ابتدا با عناوین دستورالعمل های 1–18 تا 5–18 منتشر گردید. تدوین مجموعه مقررات ملی در وزارت مسکن و شهرسازی یکی دیگر از خدمات معین فر به شمار می رود.
تثبیت جایگاه سازمان برنامه در نظام اقتصادی
«عزت الله سحابی» (1358 - 1359) که در سال 1309 و در تهران متولد شد. رئیس سازمان برنامه و بودجه در زمان دولت مهدی بازرگان بود. وی دانش‌آموخته رشته مهندسی مکانیک دانشکده فنی دانشگاه تهران بود. او در سال های 1327 و 1328 در مجله «فروغ علم» و در سال‌های 1331 و 1332 در مجله «گنج شایگان» به عنوان سردبیر این نشریات فعالیت می کرد و در سال 1358 یعنی در سن 49 سالگی به درخواست مهدی بازرگان (دایی همسرش) و پدرش یداله سحابی به ریاست سازمان برنامه و بودجه انتخاب شد. از مهم ترین اقداماتی که در زمان ریاست وی در سازمان برنامه صورت گرفت می توان به تصویب قانون تجارت خارجی و قانون تشکیل مراکز تهیه و توزیع اشاره کرد. از دیگر فعالیت های مهم وی در سازمان برنامه و بودجه تثبیت جایگاه سازمان برنامه در نظام اقتصادی کشور بود که این بحث از زمان ریاست معین فر در سازمان برنامه و بودجه مطرح شده بود.
رئیس انقلابی سازمان برنامه و بودجه
«موسی خیر» (1359 - 1360) که فارغ التحصیل دانشکده فنی دانشگاه تهران بود در سال 1359 در زمان دولت شهید «محمدعلی رجایی» به عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه انتخاب شد و پس از مدتی نیز به رئیس انقلابی سازمان برنامه و بودجه مشهور شد. از مهمترین اقداماتی که در زمان ریاست وی صورت گرفت، تعطیلی سازمان برنامه و بودجه به مدت یک هفته به منظور بازسازی و پاکسازی آن از کارکنان ضدانقلاب بود. دلیل این اقدام وی ایجاد هماهنگی کامل بین نیروها و برکناری نیروهای مخالف بود.
تهیه اولین برنامه توسعه پس از انقلاب
پس از موسی خیر نوبت به «محمدتقی بانکی» (1360 - 1363) رسید. او در سن 35 سالگی به سمت معاون بودجه ریزی و نظارت سازمان برنامه و بودجه منصوب شد و ریاست او از سال 1360 تا 1363 ادامه داشت. بانکی در سال 1325 در تهران به دنیا آمد و مدرک کارشناسی عمران خود را از دانشکاه تهران اخذ کرد. وی مقطع کارشناسی ارشد و دکترای خود را در دانشگاه میسوری آمریکا در رشته مدیریت شرکت های ساختمانی گذراند.
در دوران مدیریت بانکی، تشکیلات سازمان برنامه کمی انسجام خود را بازیافت و فعالیت های آن گسترش یافت. در همین دوران سازمان، اقدام به تهیه اولین برنامه توسعه پس از انقلاب کرد. این برنامه در سال 1361 برای اجرا در دوره پنجساله 66 - 1362، تهیه و به تایید شورای اقتصاد و به دنبال آن در تیرماه سال 1362 به تصویب هیات دولت رسید و آماده تقدیم به مجلس شد. این برنامه پس از طرح در مجلس شورای اسلامی و انجام بررسی های مقدماتی بنا به مجموعه شرایط کشور خصوصا جنگ تحمیلی در آن دوران متوقف ماند و به تصویب مجلس نرسید و امکان اجرا نیافت. این برنامه، بعدها به برنامه صفر توسعه معروف شد.
هواداران اقتصاد آزاد در وزارت برنامه و بودجه
پس از تغییر وضعیت سازمان برنامه و بودجه به وزارت برنامه و بودجه در دی ماه سال 1363، «مسعود روغنی زنجانی» (1363 - 1374) در اسفند 1363 به سمت قائم مقام نخست وزیر در سازمان برنامه منصوب شد. پس از حدود 8 ماه فعالیت روغنی زنجانی در سمت قائم مقامی، وی در آبان 1364 به عنوان اولین وزیر برنامه و بودجه انتخاب شد و تا شهریور 1368 در این سمت فعالیت کرد. در دوران وزارت روغنی زنجانی یک تیم اقتصادی منسجم از هواداران اقتصاد آزاد در سازمان برنامه شکل گرفت که توانست توانمندی خود را در شناخت عملکرد اقتصاد ایران نشان دهد.
با تغییر وضعیت وزارت برنامه و بودجه به سازمان برنامه و بودجه در سال 68، روغنی زنجانی در دولت اول سازندگی (مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی) از 11 شهریور سال 1368 مجددا به سمت ریاست سازمان برنامه و بودجه انتخاب شد که در این زمان اولین برنامه توسعه جمهوری اسلامی به منظور بازسازی اقتصاد به شدت آسیب دیده نوشته شد. البته این برنامه در اجرا با مشکل رو به رو شد و به اهداف خود از جمله رشد اقتصادی دست نیافت.
پس از آن برنامه دوم توسعه اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی در یک ماده واحده و 101 تبصره برای اجرا در مدت 5 سال (1378 - 1374) تهیه و به هیات دولت و سپس مجلس ارائه شد و در تاریخ 20 آذر 1373 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. این برنامه نیز که در راستای برنامه اول توسعه و در جهت آزادسازی اقتصاد ایران تهیه شده به برنامه دوم تعدیل اقتصادی شهرت یافت.
توقف برنامه دوم توسعه
پس از روغنی زنجانی، «حمید میرزاده» در سال 1374 و در سن 45 سالگی به سمت ریاست سازمان برنامه و بودجه انتخاب شد. ریاست وی تا سال 1376 ادامه داشت. او که در سال 1329 در سیرجان متولد شد، تحصیلات خود را در مقطع دیپلم ریاضی در آنجا به اتمام رساند و پس از آن در دوره کارشناسی شیمی از دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1352 فارغ التحصیل شد. وی پس از انجام خدمت سربازی در سال 1354 به عنوان دبیر شیمی در دبیرستان های سیرجان مشغول به کار گردید. در سال 1355 برای ادامه تحصیلات به تهران آمد و در پلی تکنیک تهران برای دوره کارشناسی ارشد مهندسی پلیمر پذیرفته و در سال 1357 فارغ التحصیل شد و از فروردین 1358 به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاه شهید باهنر کرمان استخدام گردید. در سال 1373 موفق به دریافت درجه دکترا در همین رشته از دانشگاه نیو ساوت ولز استرالیا شد. در دوران میرزاده، برنامه دوم در اجرا به دلیل کاهش درآمد نفت، افزایش نرخ ارز، افزایش شدید نرخ تورم و بحران بدهی های خارجی و در پی آن فشار افکار عمومی در بخش های اصلی آن از جمله آزاد سازی نرخ ارز متوقف شد.
ریاست استاد ریاضیات
«محمدعلی نجفی» (1376 - 1379) در 1330 در تهران به دنیا آمد و در دبیرستانی واقع در ناصر خسرو تحصیلات متوسطه خود را با مدرک دیپلم ریاضی به پایان رساند. برای تحصیل مهندسی وارد دانشگاه صنعتی شریف شد و بعدها به رشته ریاضی رو آورد. پس از لیسانس ریاضی در مهر 1353 وارد دوره تکمیلی موسسه فناوری ماساچوست شد. هر چند تحصیلات خود را در این مقطع ناتمام رها کرد. او در سال 1376 یعنی در سن 46 سالگی رییس سازمان برنامه و بودجه شد و ریاستش تا سال 1379 ادامه داشت.
برنامه سوم توسعه اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی به دست کارشناسان سازمان برنامه در زمان ریاست وی تهیه شد. سازمان برنامه، برنامه سوم را در 3 بخش، 26 فصل و 199 ماده برای اجرا در مدت 5 سال (1383 - 1379) تهیه و به هیات دولت ارائه داد. این برنامه در تاریخ 17 فروردین سال 1379 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
هشت رئیس در 16 سال؛ دوران بی ثبات مدیریت بودجه
ویژگی اساسی مدیریت سازمان برنامه و بودجه در دولت های هفتم تا دهم، تغییرات ساختاری، عناوین گوناگون و دوره های کوتاه ریاست بود. با پایان سال های جنگ و آغاز فرایند سازندگی در کشور، ضرورت های برنامه ریزی توسعه و بودجه ریزی کارشناسی شده برای دستگاه های مختلف، بر وزن و اهمیت سازمان برنامه و بودجه افزود. در دوره اصلاحات تا روی کار آمدن دولت یازدهم، هشت نفر بر کرسی ریاست این سازمان تکیه زدند که نخستین آنها «محمدعلی نجفی» بود و سپس نوبت به «محمدرضا عارف» رسید.
ادغام برنامه و بودجه با سازمان امور استخدامی
پس از ادغام سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور استخدامی کشور در اسفند 1378، سازمان «مدیریت و برنامه ریزی» ایجاد شد. با این ادغام حوزه فعالیت سازمان گسترش یافت چون علاوه بر تخصیص اعتبارات، بخش بزرگی از تامین نیروی کشور را نیز بر عهده گرفت. در خرداد سال 1379 محمدرضا عارف (1379 - 1380) در سن 49 سالگی به ریاست سازمان انتخاب شد و تا پایان دولت اول اصلاحات در این سمت باقی ماند. عارف در سال 1330 در یزد به دنیا آمد و مدرک کارشناسی خود را در رشته مهندسی برق از دانشکده فنی دانشگاه تهران اخذ گرفت و برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا راهی آمریکا شد.
تهیه و تدوین برنامه بدیع توسعه
«محمد ستاری فر» (1380 - 1383) در سال 1331 در اصفهان متولد شد. پس از پایان تحصیلات ابتدایی و متوسطه راهی آمریکا شد و در رشته اقتصاد با گرایش برنامه ریزی و توسعه در یکی از دانشگاه های این کشور مشغول به تحصیل شد. وی اکنون استادیار و از اعضای هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی است. ستاری فر در سن 49 سالگی به ریاست سازمان مدیریت و برنامه ریزی انتخاب شد و مدت ریاست وی از سال 1380 تا 1383 ادامه داشت.
از مهم ترین اقداماتی که در زمان وی تحقق یافت تهیه و تدوین برنامه چهارم توسعه بود. این برنامه با رویکردی متفاوت نسبت به برنامه های اول، دوم و سوم تهیه و به هیات دولت ارائه شده است. از نکات بدیع برنامه چهارم توجه به آمایش سرزمین، توازن منطقه ای، حفاظت از محیط زیست در فصل 5 و 6 از بخش برنامه چهارم و رشد بهره وری سالانه بود.
آخرین رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی دولت اصلاحات
هنوز یک سال از کار دولت «سیدمحمد خاتمی» باقی مانده بود که به جای ستاری فر، «حمیدرضا برادران شرکا» در سن 51 سالگی و از سال 1383 تا 1384 ریاست سازمان را بر عهده گرفت؛ دوره کوتاهی که به نوعی ادامه فرآیند برنامه ریزی های اقتصادی دولت اصلاحات بود. او در سال 1332 متولد شد و تحصیلات خود را در رشته اقتصاد ادامه دارد و مدرک کارشناسی ارشد و دکترای خود را از دانشگاه فلوریدا آمریکا دریافت کرد. او عضو بازنشسته هیات علمی دانشکده اقتصاد از دانشگاه علامه طباطبایی تهران است.
ناهماهنگی رئیس سازمان مدیریت با رئیس دولت
«فرهاد رهبر» (1384 - 1385) در سال 1338 در سمنان متولد شد و دارای درجه دکترای تخصصی در رشته اقتصاد نظری از دانشگاه تهران است. او همچنین استاد و عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران است. او در سن 46 سالگی به ریاست این سازمان انتخاب شد و مدت زمان کوتاهی بر این صندلی تکیه زد.
از مهم ترین اقداماتی که در زمان فرهاد رهبر صورت گرفت موافقت نامه طرح های عمرانی با دو وزارتخانه صنایع، معادن و نیرو و همچنین بودجه ریزی عملیاتی با اولویت شفاف سازی بود که این لایحه تدوین و با تصویب آن در دولت و مجلس و تایید شورای نگهبان، به قانون تبدیل شد. اما از آنجایی که در تصمیمات و سیاست های اقتصادی دولت با سازمان برنامه هماهنگی وجود نداشت، این وضعیت زمینه کوتاه شدن دوران مدیریت فرهاد رهبر بر سازمان را به همراه آورد.
تبدیل سازمان به دو معاونت
سازمان مدیریت و برنامه ریزی در سال 1386 با تغییر ساختاری مواجه شد و به دو معاونت «برنامه ریزی و نظارت راهبردی» و معاونت «سرمایه انسانی و توسعه مدیریت» مبدل شد که اولی نقش و وظایف سازمان برنامه و بودجه سابق و دومی نقش سازمان امور اداری و استخدامی سابق را بر عهده داشت. در این زمان که «منصور برقعی» (1385 - 1386) ریاست سازمان مدیریت و برنامه ریزی را بر عهده داشت با حکم رئیس جمهوری وقت «محمود احمدی نژاد» به ریاست سازمان برنامه ریزی و نظارت راهبردی انتخاب شد.
معاونی دور از دسترس رسانه ها
«ابراهیم عزیزی» (1386 - 1390) متولد 1342 در کرمانشاه است که تحصیلات دکترای حقوق خصوصی دارد. وی نماینده مجلس، معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی، معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری و سخنگوی شورای نگهبان بوده است. عزیزی در سن 44 سالگی به ریاست معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی انتخاب شد. وی جزو کمیته نویسندگان برنامه پنجم توسعه نیز بود. عزیزی تلاش کرد تا به احیای ساختار سازمان مدیریت و برنامه ریزی در معاونت نظارت راهبردی بپردازد اما نتوانست در این زمینه موفق شود. عزیزی اکثرا برنامه هایش را به دور از چشم رسانه ها جلو می برد، به طوری که در طول سال ها فعالیتش در دو معاونت ریاست جمهوری (توسعه مدیریت و سرمایه انسانی/ نظارت راهبردی و برنامه ریزی) مصاحبه های انگشت شماری از او منتشر شده است.
آخرین معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی دولت احمدی نژاد
«بهروز مرادی» (1390 - 1392) آخرین معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی دولت احمدی نژاد بود. او از خرداد 91 تا مراسم تودیع و معارفه رییس جدید در دولت یازدهم در این سمت باقی ماند. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته مدیریت و دکترای مدیریت دولتی است. مرادی در مجلس هشتم به عنوان نماینده دولت در صحن علنی مجلس درباره مباحث یارانه ای حاضر می شد. در یکی از جلسات نمایندگان یک سری آمار از اجرای مرحله اول هدفمندی یارانه ها اعلام کردند که با اعتراض شدید وی همراه شد. با اتمام کار دولت دهم، رئیس جمهور سابق در احکام جداگانه ای مسئولان دانشگاه جامع بین المللی ایرانیان را منصوب و مرادی را به عنوان معاون و نماینده خود انتخاب کرد.
منابع:
www.irna.ir/news/83031713
www.irna.ir/news/83031776
+ نوشته شده در پنجشنبه دهم مرداد ۱۳۹۸ ساعت توسط محمودرضا توحیدی پور